काठमाडौँ : – पञ्चकलाई चन्द्रमाको स्थितिमा आधारित गणना पनि भनिन्छ। जब चन्द्रमा कुम्भ र मीन राशिमा रहन्छ, त्यो समयलाई ‘पञ्चक’ भनिन्छ। प्रत्येक महिनामा पञ्चक फरक-फरक हुन्छ । कुनै महिनामा परेको पञ्चकमा शुभ कार्य गर्नुहुँदैन।
ज्योतिषअनुसार पञ्चकलाई अशुभ र हानिकारक नक्षत्र मानिन्छ। पञ्चकअन्तर्गत धनिष्ठा, शतभिषा, उत्तरा भाद्रपद, पूर्वा भाद्रपद र रेवती नक्षत्र आउँछन्। यिनै नक्षत्र मिलेर बन्ने विशेष योगलाई नै पञ्चक भनिन्छ।
हिन्दू पात्रो अनुसार आषाढ महिनाको कृष्ण पक्षको षष्ठीतिथी अर्थात् जेठ २६ गते बिहान ६ः०२ बजे प्रारम्भ भई आषाढ महिनाको कृष्ण पक्षको दशैं अर्थात् जुन १३ गते दिउँसो १ः३२ बजे समापन हुँदैछ ।
काठ काट्ने, चारपाई बनाउने, दक्षिण दिशाको यात्रा गर्ने, दुकान, घर आदिको छत् बनाउने, चटाई आदि बुन्ने, बस्ने गद्दिको निर्माण आदि कार्य गर्न निषेध मानएको छ। सामान्यतया पञ्चकमा कुनै विशेष कार्य गरिदैन। त्यसैले मानिसहरु पञ्चकमा नयाँ काम वा कुनै शुभ कार्य गर्दैनन्।
तर यि कार्यहरु गर्न हुन्छ : मुहूर्त ग्रन्थमा विवाह, मुण्डन, गृह मुहूर्त, गृह प्रवेश र रक्षा बन्धन आदि कार्यमा पञ्चक निषेधबारे केही विचार गरिदैन। यि दिनमा विधिवत नक्षत्र पूजा गर्न, ब्राह्मणलाई भोजन गराउन, दान दिन उत्तम कर्म मानिन्छ।
